Scratch – programowanie dla dzieci i początkujących

Autor: Mariusz Moniowski

Od 2003 roku, czyli roku, w którym światło dzienne ujrzała pierwsza wersja języka Scratch, do środowiska zarejestrowało się już blisko 60 milionów użytkowników, a od samego początku 2020 roku powstało ponad milion nowych projektów. Czym więc jest ten Scratch? Scratch to nic innego jak język programowania, jednak stworzony z myślą o najmłodszych programistach oraz osobach chcących w przyjemny sposób wejść w świat myślenia programistycznego. Potwierdzeniem tego jest średnia wieku osób korzystających ze Scratch, gdzie największą grupę stanowią osoby między 8 a 18 rokiem życia.   

Skąd więc taki fenomen? 

W prostocie! W Scratch nie trzeba uczyć się na pamięć formuł, które błędnie wpisane wyświetlą błąd. Zamiast wspominanych komend posługujemy się wizualnymi fragmentami kodu w przedstawionymi formie czegoś na wzór kolorowych puzzli lub klocków. Elementy te są logicznie posegregowane swoimi kategoriami i oznaczone konkretnymi kolorami. Dzięki temu pasują one jedynie w właściwe miejsca. Nie da się ich umiejscowić w sposób błędny, co nie znaczy, że zawsze wszystko działa. Wszak trzeba programować zgodnie z logiką.  

Olbrzymią zaletą środowiska jest również niemal natychmiastowa możliwość testowania tworzonego programu. Wszystko co tworzymy, momentalnie pojawia się w wersji graficznej i w każdym momencie możemy uruchomić kod, by sprawdzić, czy działa on w zamierzony sposób.  

Co więc można stworzyć w Scratch? 

Praktycznie wszystko. Niech ilość stworzonych projektów (ponad 60 milionów) mówi sama za siebie. A to przecież jedynie projekty ujawnione, czyli pokazane online.   
Można robić gry od bardzo prostych, takich, gdzie wystarczy złapać uciekające balony, można kreować projekty, które same w sobie będą samouczkami, można też pokusić się o stworzenie super zaawansowanych projektów wykorzystujących rozbudowane funkcje. 

Ponieważ w  Scratch młody programista uczy się poprzez zabawę, często całkowicie nieświadomie przyswaja sobie większości podstawowych pojęć i koncepcji programowania a następnie je wdraża w swoje istniejące projekty ulepszając je lub wykorzystuje umiejętności do całkowicie nowych, bardziej zaawansowanych projektów. 

Co oznacza słowo Scratch? 

Od samego początku gier układ sił polegał na tym, że najpierw ktoś grę napisał (programista) a później została ona udostępniona użytkownikowi (graczowi). Twórcy Scratch postanowili to nieco odwrócić. Założeniem twórców była zmiana sposobu w jaki dzieci zaczynają swój kontakt z programowaniem, uznali, że gracze również mogą być programistami a jedyne czego potrzebują to narzędzie dostosowane do wieku. W ten sposób dzieci, zamiast jak dotychczas być jedynie odbiorcami gier zaczęły być też ich twórcami. Scratch daje możliwość remiksowania projektów stworzonych wcześniej przez innych stąd jego nazwa, która wywodzi się z techniki miksowania muzyki stosowanej przez DJ’-ów. 

Jeszcze niedawno środowisko Scratch działało tylko na komputerach zarówno w wersji on-line jak i aplikacji desktopowej. Dzięki ogromnej popularności udostępniona została możliwość programowania z pozycji tabletu a nawet smartfonu.  
Aby zacząć wystarczy wejść na stronę https://scratch.mit.edu skąd należy pobrać aplikację na komputer. Można też zarejestrować się w wersji on-line by mieć możliwość zapisywania w chmurze swoich projektów. Dodatkową korzyścią z wersji on-line jest możliwość przeglądania tysięcy udostępnionych programów i ich kodów. Dzięki temu można grać w już istniejące gry lub przeglądać sposoby w jakie zostały one wykonane i dzięki temu zdobywać kolejne doświadczenie. 

Gdyby zapytać przypadkową osobę o to jak wyobraża sobie programowanie, z dużym prawdopodobieństwem będzie mieć przed oczami podobny obraz jak poniżej  

Mimo, że powyższy fragment kodu jest zapisany w również prostym języku (Small Basic) i odpowiada za sterowanie paletkami w grze “Pong”, nie każdy będzie umiał go prawidłowo przeczytać lub zrozumieć.  

W przypadku Scratch jest to dużo prostsze. Klocki czy też puzzle, z których buduje się kod w Scratch są bardzo czytelne i nie wymagają głębokiego namysły by wiedzieć jak to ma działać. Wystarczy spojrzeć na poniższy fragment kodu, aby absolutnie każdy wiedział co tu się dzieje.  

Mimo, że Scratch wydaje się trywialny w swojej prostocie i nawet sześciolatek będzie umiał stworzyć proste programy, to należy pamiętać też o tym, że Scratch pozwala tworzyć naprawdę skomplikowane projekty. Wystarczy poszukać na stronie Scratcha takich gier, jak replika Minecraft, Mario Bros lub nawet gier w formacie 3D.